ᲙᲝᲜᲡᲢᲠᲣᲥᲢᲘᲕᲘᲖᲛᲘ
ᲠᲔᲐᲚᲝᲑᲘᲡ ᲨᲔᲥᲛᲜᲐ ᲪᲜᲝᲑᲘᲔᲠᲔᲑᲘᲗ
კონსტრუქტივიზმი არის ფილოსოფიური მიმართულება, რომელიც XX საუკუნეში ჩამოყალიბდა და დღესაც ერთ-ერთ ყველაზე გავლენიან ხედვად რჩება როგორც ფსიქოლოგიაში, ისე განათლებისა და თერაპიის სფეროებში. მისი მთავარი იდეა მარტივად ასე ჟღერს:
ობიექტური რეალობა არ არსებობს — ჩვენ თვითონ ვქმნით მას საკუთარი ცნობიერებით.
ᲤᲘᲚᲝᲡᲝᲤᲘᲣᲠᲘ ᲡᲐᲤᲣᲫᲕᲔᲚᲘ
კონსტრუქტივისტული აზროვნება სათავეს იღებს უფრო ადრეული ფილოსოფიებიდან — რენე დეკარტისა და იმანუელ კანტის მოძღვრებიდან.
დეკარტი იყო პირველი, ვინც განსაზღვრა სუბიექტური ცნობიერება, როგორც რეფლექსიის ამოსავალი წერტილი. მისი ცნობილი ფრაზა — „Cogito, ergo sum“ („ვაზროვნებ, მაშასადამე ვარსებობ“) — გულისხმობდა, რომ ერთადერთი ჭეშმარიტება, რაშიც ნამდვილად შეიძლება დარწმუნდე, არის საკუთარი არსებობა, რადგან მხოლოდ მე ვარ ის, ვინც ყველაფერზე ფიქრობს და ყველაფერში ეჭვი ეპარება.
ამ აზრით, სიმართლე ადამიანზე დაბლა დგას — ის ფარდობითია და ადამიანის ცნობიერებით იქმნება.
კანტმა გააფართოვა ეს იდეა და თქვა, რომ ადამიანი სამყაროს ვერ ხედავს ისეთად, როგორიც ის რეალურადაა — არამედ მხოლოდ ისე, როგორც შეუძლია აღქმა თავისი გონებისა და კატეგორიების მეშვეობით. ასე წარმოიშვა „სუბიექტური ჭეშმარიტების“ კონცეფცია, რომელიც მოგვიანებით კონსტრუქტივიზმის ქვაკუთხედად იქცა.
ᲙᲝᲜᲡᲢᲠᲣᲥᲢᲘᲕᲘᲖᲛᲘ – ᲪᲜᲝᲑᲘᲔᲠᲔᲑᲘᲡ ᲤᲘᲚᲝᲡᲝᲤᲘᲐ
კონსტრუქტივიზმი ეფუძნება იმ იდეას, რომ არ არსებობს ობიექტური აღქმა.
ჩვენ არასოდეს არ ვიცით, არსებობს თუ არა გარე სამყარო ისეთად, როგორც მას აღვიქვამთ — ჩვენ მხოლოდ შეგვიძლია ვიცოდეთ იმ ეფექტების შესახებ, რომელსაც ჩვენი აღქმა წარმოქმნის ჩვენში.
ადამიანი ქმნის მნიშვნელობას ახალი ინფორმაციისთვის, როდესაც მას შერჩევით, ორგანიზებითა და ინტეგრაციით აერთიანებს სხვა ცოდნასთან. ეს პროცესი ხშირად ხდება სოციალური ურთიერთქმედების კონტექსტში — რაც ნიშნავს, რომ რეალობა ყალიბდება როგორც ინდივიდუალურად, ისე სოციალურად.
სწავლა აქ აღარ არის მხოლოდ ცოდნის მიღება — არამედ აქტიური შექმნის პროცესი, რომელშიც ადამიანი თვითონ აგებს სამყაროს გაგებას.
ინდივიდუალურ დონეზე ეს ნიშნავს პირად სუბიექტურ აღქმას, ხოლო სოციალურ დონეზე — საერთო შეთანხმებებს, ენის, კულტურისა და წესრიგის ფორმირებას.
ᲝᲠᲘ ᲫᲘᲠᲘᲗᲐᲓᲘ ᲛᲘᲛᲐᲠᲗᲣᲚᲔᲑᲐ
ᲠᲐᲓᲘᲙᲐᲚᲣᲠᲘ ᲙᲝᲜᲡᲢᲠᲣᲥᲢᲘᲕᲘᲖᲛᲘ
ამ მიმდინარეობის მიხედვით, პირად აღქმას არ შეუძლია წარმოშვას გარე რეალობის ობიექტური სურათი. რეალობა თითოეული ადამიანისათვის არის მხოლოდ მისი სენსორული სტიმულებისა და მეხსიერების უნარის ნაყოფი.
ამიტომ, ყოველი აღქმა სრულიად სუბიექტურია, ხოლო ობიექტურობა — შეუძლებელი. როგორც ავსტრიელი ფილოსოფოსი ერნსტ ფონ გლაზერსფელდი (1917–2010) ამბობდა:
„სიმართლე არ ასახავს სამყაროს ისეთად, როგორიც არის — ის გვიჩვენებს, როგორ შეგვიძლია მასთან თანაცხოვრება.“
იგი რადიკალური კონსტრუქტივიზმის დამფუძნებელია და თვლიდა, რომ სიმართლე არსებობს მხოლოდ მაშინ, როცა ის ფუნქციურად მუშაობს ინდივიდისთვის.
ᲛᲔᲗᲝᲓᲝᲚᲝᲒᲘᲣᲠᲘ ᲙᲝᲜᲡᲢᲠᲣᲥᲢᲘᲕᲘᲖᲛᲘ
მეთოდოლოგიური ხედვა უფრო პრაქტიკული მიმართულებაა, რომელიც ჩამოაყალიბეს გერმანელმა ფილოსოფოსებმა ვილჰელმ კამლამ (1905–1976) და პაულ ლორენცენმა (1915–1994).
მათი აზრით, სიმართლის კონსტრუქცია ფარდობითი სუბიექტურობაა, მაგრამ ჩვენ შეგვიძლია მეთოდურად ავაშენოთ ცოდნა ინტერსუბიექტური შეთანხმების საფუძველზე.
ეს ნიშნავს, რომ საზოგადოება საერთო პროცედურებითა და წესებით ქმნის ცოდნას, რომელიც ყველასთვის გამართლებულია.
მაგალითად, მათემატიკაში დათვლა არ არის ბუნებრივი მოვლენა — ეს არის ადამიანთა მიერ შეთანხმებულად შექმნილი მეთოდური მოქმედება სწორი შედეგის მისაღწევად.
ამ მიდგომით, სიმართლის შექმნა შეიძლება თავად მეთოდიც კი გახდეს — ამის ერთ-ერთი მაგალითია სტრუქტურული ან სისტემური განლაგებების ფორმატები, სადაც რეალობა კონსტრუქციულად იქმნება პროცესისას.
ᲤᲔᲜᲝᲛᲔᲜᲝᲚᲝᲒᲘᲐ ᲓᲐ ᲙᲝᲜᲡᲢᲠᲣᲥᲢᲘᲕᲘᲖᲛᲘ
ფენომენოლოგიის მიხედვით, არსებობს დე-სუბიექტივირებული, უმაღლესი ცნობიერება — ჭეშმარიტება, რომელიც ობიექტურად მოცემულია და ჩვენს აღქმას აღემატება.
კონსტრუქტივიზმი კი ამ ხედვას არ ეთანხმება და აცხადებს, რომ ყოველი რეალობა და წესრიგის პრინციპი ჩვენს მიერაა აგებული — სუბიექტურად ან ინტერსუბიექტურად.
თუ ფენომენოლოგია ეძებს უნივერსალურ ჭეშმარიტებას, კონსტრუქტივიზმი აჩვენებს, რომ სიმართლე იქმნება ურთიერთობაში — ჩემსა და სამყაროს შორის, ჩემსა და შენს შორის.
ᲙᲝᲜᲡᲢᲠᲣᲥᲢᲘᲕᲘᲖᲛᲘᲡ ᲛᲗᲐᲕᲐᲠᲘ ᲤᲘᲒᲣᲠᲔᲑᲘ
ᲞᲐᲕᲚ ᲕᲐᲪᲚᲐᲕᲘᲙᲘ (1921 - 2007)
ავსტრიელი ფსიქოთერაპევტი და კომუნიკაციის თეორეტიკოსი, კონსტრუქტივიზმის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი წარმომადგენელი.
ვაცლავიკის თქმით, ადამიანები ხშირად რეალობას ქმნიან საკუთარ შიშებსა და ინტერპრეტაციებზე დაყრდნობით.
მისი ცნობილი ანეკდოტი კაცზე, რომელმაც ჩაქუჩის თხოვნაზე ფიქრით გაბრაზდა და მეზობელს დაუყვირა „შენთვის შეინახე შენი ჩაქუჩი, ნაძირალა!“, გვაჩვენებს, როგორ წარმოქმნის გონება რეალობას საკუთარი შიდა დიალოგით.
Guide to Unhappiness — „ხელმძღვანელი უბედურებისთვის“.
იგი თვლიდა, რომ ჭეშმარიტება ყოველთვის დაკავშირებულია სუბიექტის გამოცდილებასთან და არ შეიძლება არსებობდეს ადამიანის აღქმისგან დამოუკიდებლად.
მისი ხედვა გახდა საფუძველი თანამედროვე განათლებისა და ფსიქოთერაპიის იმ მიმართულებებისათვის, რომლებიც ხაზს უსვამენ პირად აღქმასა და ინდივიდის პასუხისმგებლობას საკუთარი რეალობის შექმნაზე.
რადიკალური კონსტრუქტივიზმის მამა.
ᲔᲠᲜᲡᲢ ᲤᲝᲜ ᲒᲚᲐᲖᲔᲠᲡᲤᲔᲚᲓᲘ (1917 - 2010)
მისთვის ჭეშმარიტება იყო ცოცხალი პროცესი — შეთანხმების შედეგი, რომელიც იქმნება დიალოგში და არა სტატიკურ ფორმულებში.
გერმანელი ფილოსოფოსი, რომელმაც განავითარა მეთოდოლოგიური კონსტრუქტივიზმის იდეა.
ᲕᲘᲚᲰᲔᲚᲛ ᲙᲐᲛᲚᲐ (1905 - 1976)
ის თვლიდა, რომ ლოგიკა და აზროვნების წესები არ არიან აბსტრაქტული — ისინი ადამიანის ურთიერთობებზე და კომუნიკაციაზეა აგებული.
მისი აზრით, მეცნიერული ცოდნა მუდმივად უნდა იქმნებოდეს ადამიანთა შეთანხმების პროცესში, რაც კონსტრუქტივიზმის არსს სრულად ასახავს.
გერმანელი მათემატიკოსი და ფილოსოფოსი, კამლას თანამოაზრე.
ᲞᲐᲣᲚ ᲚᲝᲠᲔᲜᲪᲔᲜᲘ (1915 - 1994)
ᲓᲐᲡᲙᲕᲜᲐ
კონსტრუქტივიზმი გვახსენებს, რომ სიმართლე არ არის სტატიკური ან გარედან მოცემული — ის არის შუალედი ჩემსა და სამყაროს შორის, ჩემსა და შენს შორის.
ცნობიერება არ არის მხოლოდ სარკე, რომელიც რეალობას ირეკლავს — ის არის რეალობის შემქმნელი.
ჩვენი ფიქრები, ემოციები და ურთიერთობები ქმნიან სამყაროს, რომელშიც ვცხოვრობთ.
როდესაც ხედვას ვცვლით — რეალობასაც ვცვლით.
ეს ხედვა აერთიანებს ფილოსოფიას, ფსიქოლოგიასა და პრაქტიკულ ცხოვრებას და გვიწვევს, რომ გავაცნობიეროთ:
ყველაფერი იწყება ჩვენში — და იქიდან იწყება სამყაროს ახალი აღქმაც.